Congo (Belge)
Fotografie: Carl De Keyzer
Tekst: verzameld door David Van Reybrouk
Ontwerp: Luc Dereycke
2009
Boek van de maand – december 2021
Voor ‘Congo (Belge)’ reisde Magnumfotograaf Carl De Keyzer meerdere keren door Congo in vaak uiterst gevaarlijke omstandigheden. De Keyzer ging op zoek naar sporen die herinneren aan de periode van Belgische kolonisatie (1908-1960). Daarbij hanteerde hij een reisgids uit 1953 als leidraad.
Als een van de eerste fotografen visualiseerde hij wat de komst en het vertrek van een kolonisator teweegbrengt. De beelden van het dagelijks leven met sporen uit het verleden roepen een sfeer van vervreemding op. Beelden van bouwwerken, mijnbouw en infrastructuur in verval, beelden van militair machtsvertoon en beelden van religieuze beleving (katholicisme), maar ook subtiele verwijzingen naar de koloniale tijd.
Het boek begint zonder enige inleiding direct met foto’s, vaak pagina vullend weergegeven. De focus ligt dus op het beeld. Teksten zijn op een dunnere papiersoort (in kleur) gedrukt. David Van Reybrouck verzamelde de teksten voor het boek, o.a. opzienbarende citaten uit genoemde reisgids over tips, aanbevelingen, stigmatiserende en generaliserende opmerkingen die onze wenkbrauwen doen fronsen, maar ook recente opzienbarende berichten.
Op de tekstpagina’s vinden we ook de bijschriften van de foto’s. Die bijschriften bestaan consequent uit summiere gegevens over locatie, jaartal en onderwerp in de talen Frans, Nederlands en Engels. De interpretatie van de beelden wordt aan de kijker overgelaten. Maar door benamingen te gebruiken als Léopoldville voor Kinshasa, wordt de relatie met de vroegere kolonisator duidelijk.
‘Congo (Belge)’ vormt een tweeluik met ‘Congo Belge en images’.
Congo Belge en images
Fotografie: archieven Anciennes Photos KMMA
Tekst: Johan Lagae, Jacob Sabakinu Kivilu, Patricia Hayes
Ontwerp: Studio Luc Dereycke
2010
‘Congo Belge en images’ is samengesteld door Carl De Keyzer en Johan Lagae. Lagae verricht onderzoek naar (post)koloniaal Congo. Voor de samenstelling maakten ze gebruik van zwartwit foto’s van 1880 tot 1930 uit de collectie Anciennes Photos van het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren. De beelden geven excessen weer die op grote schaal plaatsvonden onder Leopold II tijdens zijn privé bewind van Congo-Vrijstaat (1885-1908). We zien foto’s van mensen vastgelegd aan een ketting die dwangarbeid moesten verrichten en mensen met afgehakte handen, als gevolg van een straf die werd uitgevoerd als het opgelegde quotum van de rubberteelt niet werd gehaald.
Foto’s van Carl De Keyzer uit de serie Congo zijn na de lockdown weer te zien in de expositie Congo Connecting bij Pennings Foundation. Op de leestafel ligt oude en recente literatuur ter inzage met betrekking tot Congo. Diverse fotoboeken van Carl De Keyzer zijn te koop.
Beide delen ‘Congo (Belge)’ en ‘Congo Belge en images’ zijn uitgegeven door Lannoo en bevinden zich in de bibliotheek van Pennings Foundation. Beide boeken zijn uitverkocht.