Een staat in wording

Fotografie:      Cas Oorthuys

Tekst:               Albert de la Court

Vormgeving:   onbekend

1947

Boek van de maand augustus 2025

De cover toont een foto van een vrolijk lachende jongen met een opgerolde landkaart van Azië onder zijn arm. Daarboven de titel ‘Een staat in wording. Fotoreportage door Cas Oorthuys. Tekst van Alb. de la Court’.

Het boek begint met enkele foto’s (in zwartwit uiteraard) van besprekingen in maart 1947 voor het akkoord van Linggadjati met o.a. Sjahrir, Soekarno, Van Mook en Schermerhorn. Een akkoord dat voor de nieuwe republiek niet gunstig uitpakte, omdat Nederland zich nog veel land toe eigende. Gevolgd door een foto van graffiti op een muur: Freedom for all nation, met daaronder als bijschrift ‘het doel’. Dat laat niets aan duidelijkheid te wensen over. Dat geldt ook voor een foto van een jonge vrouw met een papieren ketting om de polsen en als bijschrift ‘Geketend Indonesië’.

Maar het merendeel van het boek bestaat uit foto’s van het dagelijks leven, op straat, op school, op het land, in fabrieken, in ziekenhuizen en in drukkerijen waar propaganda-affiches gemaakt werden. Ook enkele foto’s van hongerlijdende mensen, Nederlandse militairen, de blanke elite. Maar toch voornamelijk beelden van zelfbewuste mannen en vrouwen. En Indonesiërs in leidinggevende functies. Achterin bij een portret van Dr. Marzoeki, hoofd van de medische dienst te Batavia, staat: “Natuurlijk kunnen wij ook leiding geven, we hebben alleen maar nooit de kans gehad.”

Cas Oorthuis moet deze opdracht om het onafhankelijkheidsstreven van Indonesiërs positief in beeld te brengen met voldoening hebben uitgevoerd. Het op communistische ideeën gestoelde nationalisme zal hem zeker hebben aangesproken, omdat hij zelf sympathieën koesterde voor het communisme.

De foto’s, groot en klein, zijn met de bijschriften en tussenkoppen mooi over de pagina’s verdeeld, afwisselend aflopend en met witrand. Jammer dat de vormgever niet wordt genoemd. Wellicht had Uitgeverij Contact eigen vormgevers in dienst.

De teksten en bijschriften zijn van Albert de la Court, publicist en adviseur van de Nederlandse regering in onderwijszaken. Hij vertelt dat koningin (Wilhelmina) in 1942 al gelijkwaardigheid van gebiedsdelen van het koninkrijk in het vooruitzicht stelde. En dat op 17 augustus 1945, twee dagen na de Japanse capitulatie, de republiek Indonesië werd uitgeroepen (door Soekarno).

De inleidende tekst van De la Court getuigt van een superioriteitsgevoel van de blanke en een opsomming van redenen die kolonisatie rechtvaardigen. Maar ook: “een koloniserende mogendheid die afstand doet van zijn voormalig bezit, heeft te vrezen voor een economisch offer. Tenzij een wijs beleid bij het verliezen van de kolonie een vriend en medewerker weet te winnen.”

De omslag vermeldt dat Oorthuys voor deze reportage twee maanden op Java verbleef. Dat moet dan in maart en april 1947 zijn geweest, dus nog vóór de eerste politionele actie (21 juli - 5 augustus 1947). Er volgde nog een tweede politionele actie (19 december 1948 – 5 januari 1949). Indonesië werd uiteindelijk pas op 27 december 1949 onafhankelijk van Nederland.

Kortom, Een staat in wording is een uniek tijdsdocument over een periode van enkele maanden waarin de bevolking van Indonesië optimistisch gestemd was over spoedige zelfstandigheid. Het boek bevindt zich in de bibliotheek van Pennings Foundation.