Inspiratiedag voor (amateur)fotografen

In samenwerking met Fotobond Brabant Oost en enkele fotografen organiseerde Pennings Foundation zondag 12 oktober 2025 een Inspiratiedag voor (amateur)fotografen.

De Inspiratiedag richtte zich op fotografen die zich verder willen ontwikkelen.

Alle foto’s: Rita Dekkers

Wat eraan vooraf ging:

Zowel fotografen aangesloten bij fotoclubs als ‘losse’ fotografen meldden zich bij Pennings Foundation met de vraag of er misschien iets anders georganiseerd zou kunnen worden dan de mentoraten en workshops die fotoclubs al aanbieden. De werkgroep Klik en Connect van de Fotobond Brabant Oost was ook op zoek naar andere vormen van samenwerkingen tussen fotografen. We besloten de handen ineen te slaan en gezamenlijk een Inspiratiedag te organiseren. Het werd een zeer inspirerende dag!

Petra Cardinaal, directeur van Pennings Foundation heet de bezoekers welkom

We rekenden op 30 à 70 aanmeldingen; het werden er 85! Bezoekers kwamen uit de regio Eindhoven, maar ook uit de regio’s Nijmegen, Den Bosch en Venlo en net over de grens in België. Ongeveer de helft was bekend met een fotoclub maar niet altijd lid.

Het ochtendprogramma bestond uit presentaties door professionele fotografen. Er waren 6 fotografen uitgenodigd die over hun expertise kwamen vertellen. Ieder kreeg een kwartier spreektijd. We hebben bewust niet gekozen voor de genres portret, natuur of architectuur, maar hebben de categorieën breder geformuleerd.

Jorgen Polman gaf tekst en uitleg over het begrip storytelling. Storytelling is het vertellen van een verhaal met een serie foto’s. Wat wil je vertellen? Wat is je verhaal? En hoe doe je dat?

‘Iedere foto kent twee personen: de maker en de kijker’. Deze uitspraak van Ansel Adams maakt duidelijk waar het om gaat. Tussen de intentie (of idee) van de maker en het eindresultaat zit de communicatie met het publiek. Met vorm en techniek kun je accenten leggen. Daarbij kun je denken aan compositie, centreren of juist niet, kadreren, perspectief, lichtval of belichting, zwart-wit of kleur, achtergrond, scherpte of onscherpte.

Jorgen Polman geeft workshops storytelling (Forum BEELDtaal).

Peter Willemse gaf tips over het fotograferen van mensen / straatfotografie. Mensen fotograferen op straat geeft een mooi tijdsbeeld. Als je nog niet goed durft, kun je beginnen met het fotograferen van mensen door achter een ruit te gaan zitten.

Je kunt kiezen voor een laag standpunt, accenten leggen met lichtval of juist invulflits gebruiken, combinaties zoeken tussen voor- en achtergrond, het beeldvlak vullen. Het ‘beslissende moment’ maakt een foto spannender.

Op de vraag uit het publiek of je in de openbare ruimte mensen mag fotograferen antwoordde hij dat dat mag, zo lang je mensen niet in diskrediet brengt. Voor commercieel gebruik mag het niet. Je moet oppassen met fotograferen van kinderen. En agressieve mensen fotograferen is ook niet aan te raden. Als mensen niet op de foto willen, verwijder je gewoon de gemaakte foto’s. Maak zelf een afweging of een foto op social media kan.

Toon van Hoof nam het onderwerp landschappelijke omgeving / stedelijke omgeving voor zijn rekening. Het landschap is in de loop der eeuwen steeds meer bebouwd geraakt. En de mens is alom aanwezig. Fotografen als Ansel Adams legden begin 20^ste eeuw de overweldigende schoonheid van de natuur in de VS weer. Met als doel bewustwording te bevorderen om de natuur te beschermen. Hieruit zijn in de VS de nationale parken ontstaan. Op andere foto’s uit die tijd is te zien dat er al volop bebouwing ontstond: aanleg van spoorwegen, bruggen, mijnbouw.

Een fotograaf kan een bewuste keuze maken zijn kader zó te kiezen dat menselijke activiteit buiten het beeldvlak valt. Daarmee wordt een ideaalbeeld geschetst van een landschap. En wordt de werkelijkheid verloochend.

Als fotograaf kun je er ook voor kiezen de menselijke aanwezigheid wel in beeld te brengen. Je kunt er de focus opleggen, maar je kunt dat ook subtiel doen.

Annemiek Jongeneelen van de Fotobond Brabant Oost in gesprek met John van Hamond.

John van Hamond vertelde aan de hand van een eigen project in de gezondheidszorg ‘Onzichtbaar in de zorg, maar onmisbaar’ over documentair / maatschappelijk relevant. Het betrof een opdracht; de opdrachtgever bepaalt mede hoe de serie eruit gaat zien. (Bij een eigen journalistiek project heb je meer vrijheid.)

Belangrijke zaken zijn: context bieden, emotie tonen (dit bevordert de betrokkenheid met de kijker), niet ensceneren, kader kiezen (en storende elementen vermijden), kiezen om wel of geen flits te gebruiken.

Een dergelijke opdracht vraagt veel voorbereidingstijd. Je moet veel over het thema te weten zien te komen. Het organiseren van afspraken kost veel tijd. Bedenk ook dat je in de zorg toestemmingsformulieren nodig hebt.

Beschouw een opdrachtgever als expert op zijn/haar vakgebied; probeer samen op te lossen welke beelden wel en niet in de serie opgenomen moeten worden.

Tahné Kleijn vertelde over haar eigen ervaringen met autonome fotografie. Zo’n 10 jaar geleden studeerde ze af op St. Joost in Breda op een project over haar eigen familie dat als probleemgezin was bestempeld. Ze maakte documentaire foto’s die de problemen zichtbaar maakten: overmatig alcoholgebruik, in de gevangenis zitten. Maar ze was niet tevreden over het resultaat; ze herkende zich niet in het beeld dat ze geschapen had. Want ondanks alles was er warmte en gezelligheid in het gezin. Ze besloot het anders aan te pakken. Geïnspireerd op schilderijen van Jan Steen ging ze aan de slag met geënsceneerde taferelen. En studeerde ze af op het autonome project ‘Een huishouden van Jan Steen’.

Ze gaat uit van eigen verhalen en echte gebeurtenissen (stukje documentair) zoals ook in haar tentoonstelling ‘Mijn liefste Teun,’ die nu bij Pennings Foundation is te zien, maar de gebeurtenissen zijn in scène gezet. Volgens Jan Banning (bij wie ze jaren geleden stage liep) kun je als fotograaf documentair en autonoom werk combineren. (Zoals te zien is aan de tentoonstelling ‘Traces of War’ van Jan Banning, waarbij de interviews weer documentair zijn.)

Het voordeel van autonoom werken is dat alles mag, ook Photoshop. Met objecten kun je betekenis toevoegen. Belangrijk is: Wat wil je vertellen? Wie wil je het laten zien? Hoe visualiseer je het? Volgens Tahné Kleijn helpt een autonome aanpak bij de verwerking van persoonlijke problemen (vaak zijn dit maatschappelijke thema’s). Daarom helpt ze groepen mensen d.m.v. workshops. Via Goeikes biedt ze een workshop 'Familie in beeld' aan.

Peter Verver vertelde over zijn ervaringen met (commerciële) opdrachtfotografie.

Hij koos na zijn opleiding bewust voor commerciële fotografie. Was een aantal jaren bedrijfsleider van een studio, maar wilde weer zelf aan de slag. Ging campagnes voor grote bedrijven uitvoeren. Reizen naar exotische locaties is leuk, maar dat hou je niet eeuwig vol. Was jarenlang docent fotografie bij SintLucas in Eindhoven.

Commerciële fotografie is altijd in opdracht. Je werk heeft een economische waarde (tegenover vrije fotografie die een persoonlijke waarde heeft).

Commerciële fotografie vereist een andere opzet: er gaat een briefing aan vooraf, je materiaal moet op orde zijn, je moet kunnen omgaan met kritiek (en die niet persoonlijk opvatten). Experimenteren is beperkt. Creatief zijn mag wel, maar soms wordt creativiteit al uitgeschetst door een bureau. Je eigen creativiteit zit hem dan in techniek.

Techniek beheersen is noodzakelijk. Veel van te voren regelen (zoals hoog standpunt kiezen, ook al is duur hotel de enige optie. Of een mammoet laten uitpakken en naar buiten rijden. Of plein voor Sint-Pieter ’s morgen vroeg laten natspuiten voor spiegelend effect.)

Soms is bewerken noodzakelijk (bijvoorbeeld een foto maken met een stand-in en de geportretteerde persoon er later invoegen. Of merkschoenen van een persoon die springt apart fotograferen en die later invoegen. Of bij toeristische trekpleister veel foto’s nemen van stukje monument zonder toeristen en deze foto’s later samenvoegen tot één beeld met leeg plein.) Belangrijke vraag: kan het binnen het budget?

Na de lunch volgden brainstormsessies naar aanleiding van de presentaties. Die brainstormsessies vonden gelijktijdig plaats. Deelnemers konden aanschuiven bij een onderwerp naar keuze. Hieronder in het kort de uitkomst per sessie.

Een van de discussiegroepjes. Op de achtergrond een presentatie van Esther Hovers.

Autonome fotografie > Er is zeker behoefte aan iets anders dan wat fotoclubs nu aanbieden. Wat ‘gebruikelijk’ is bij fotoclubs wordt als beperkend ervaren. Een aantal wil zich verder ontwikkelen, eventueel ook in andere media. Er heeft zich een groepje gevormd dat samen verder wil, eventueel met anderen uit de sessie. Het groepje heeft e-mailadressen verzameld om een afspraak te maken.

Landschappelijke omgeving / stedelijke omgeving > Een paar deelnemers kwamen naar deze dag alleen om inspiratie op te doen. Drie deelnemers zien graag een vervolg in werkgroepverband, bij Pennings Foundation bijvoorbeeld. Ze denken dan aan persoonlijke begeleiding bij projecten en bespreking (beoordeling) van eigen werk, gerelateerd aan ontwikkelingen in het vakgebied. Toon van Hoof hierbij betrekken zou mooi zijn. Om zo’n werkgroep te bereiken zijn wel meer deelnemers nodig.

Discussiegroepje te midden van de tentoonstelling van Tahné Kleijn.

Mensen/ straatfotografie > Een aantal deelnemers was gekomen om inspiratie op te doen en om met anderen van gedachten te wisselen over wat wel en niet kan m.b.t. fotograferen van mensen in de openbare ruimte. Twee deelnemers blijken uit dezelfde gemeente te komen en zijn van plan samen op te trekken. Een deelnemer had zich net aangemeld bij een fotoclub en wacht eerst af hoe zijn werk daar ontvangen wordt.

Storytelling > Deelnemers willen meer leren over storytelling. Ze vinden dat ze met verdiepende fotografie bij hun fotoclubs niet verder komen. Storytelling heeft een overlap met een aantal categorieën die in het ochtendprogramma aan bod kwamen. 

Leren over storytelling kan het beste in groepsverband met een docent. Althans, die indruk wekte Jorgen Polman. Er hebben zich 5 deelnemers gemeld die met storytelling aan de slag willen. Ze hebben behoefte aan begeleiding en het bespreken van fotoseries.

Discussiegroepje in de tentoonstelling van Tahné Kleijn.

Documentair / maatschappelijk relevant > Hier hadden we meer deelnemers verwacht. Deelnemers wilden wel informatie over deze richting en er met elkaar en met de fotograaf over praten. Er was geen behoefte om nu al een groepje te vormen en te sparren.

(Commerciële) opdrachtfotografie > De 3 deelnemers hadden al wat ervaring met opdrachtfotografie. Ze hadden duidelijk behoefte aan tips en anderen om mee te sparren. Deze drie blijven als groepje contact houden om te sparren. Peter Verver zat erbij en kon wat praktische tips geven: Zorg dat je iets unieks te bieden hebt, het liefst een eigen stijl ontwikkelt; de concurrentie is immers groot. Zorg dat je er ook op termijn nog lol in hebt. Zorg dat je bij een opdracht vastlegt wat er geleverd wordt (wat, wanneer, hoeveel) en voorkom verwachtingen van eindeloos onbetaald nawerk. 

Conclusie:

Het was een geslaagde dag! De opkomst was boven verwachting. Sprekers lieten zien dat je in een kwartier tijd een inspirerende en informatieve presentatie kunt houden die de essentie van een categorie belicht.

Er kwamen fotografen die alleen inspiratie wilden opdoen of zich wilden oriënteren. Anderen waren op zoek naar nieuwe contacten en vonden die tijdens de brainstormsessies. Er werden groepjes gevormd die zelfstandig verder willen. Fotografen die belangstelling hebben voor een vervolgtraject hebben zich gemeld.

We gaan ons beraden op vervolgtrajecten.